De onzichtbare angst die velen bindt
“Ik durf niet naar de tandarts, het maakt me gewoon paniekerig.” Het is een uitspraak die je vaker hoort dan je zou verwachten. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 15 tot 20 procent van de bevolking in Nederland last heeft van tandartsangst. Wereldwijd zijn de cijfers vergelijkbaar. Waarom roept een routinebezoek aan de tandarts bij zo veel mensen zoveel angst op? Dit fenomeen, ook wel dentofobie genoemd, gaat veel verder dan ‘gewoon even zenuwachtig zijn’.
Het onderwerp verdient onze aandacht, omdat angst voor de tandarts directe gevolgen heeft voor onze mondgezondheid en zelfs onze algemene gezondheid. Mensen die bang zijn vermijden tandartsbezoeken, waardoor kleine problemen uitgroeien tot pijnlijke en dure behandelingen. Als ervaren blogger met toegang tot mondzorgprofessionals en psychologen wil ik in dit artikel deze angst ontleden, verklaren waar het vandaan komt, en vooral: hoe we deze kunnen overwinnen.
Je leest hier niet alleen feiten, maar ook verhalen, inzichten van experts en praktische tips om je eigen angst of die van een ander beter te begrijpen. Zo kun je weer met een gerust hart in de tandartsstoel plaatsnemen, gewapend met kennis en vertrouwen. Klaar om die angst onder de loep te nemen?
Angst voor de tandarts: meer dan alleen een nare ervaring
Om te begrijpen waarom zoveel mensen bang zijn, is het belangrijk te weten waar die angst vandaan komt. Vaak ligt de oorzaak niet in één gebeurtenis, maar is het een combinatie van factoren. Een veelvoorkomende reden is een nare ervaring uit het verleden, bijvoorbeeld een pijnlijke behandeling als kind of het gevoel van machteloosheid in de tandartsstoel.
Psycholoog Ellen van Dijk, gespecialiseerd in angststoornissen, legt uit: “Tandartsangst is vaak een complex samenspel tussen eerdere ervaringen, aangeleerde reacties en het onbekende. De geur, geluiden van de boor, en het openhouden van de mond zorgen voor een situatie die mensen als bedreigend kunnen ervaren.”
Daarnaast speelt het feit dat we in de tandartsstoel weinig controle hebben een grote rol. Veel mensen vinden het lastig dat ze niet kunnen praten of zelf kunnen bepalen wat er gebeurt. Dit gevoel van machteloosheid kan angst versterken. Het is te vergelijken met het vastzitten in een situatie waarin je jezelf niet kunt beschermen of weg kunt gaan – iets wat de mens van nature mijdt.
Ook kan de angst aangeleerd zijn: kinderen die een bezorgde ouder zien reageren op een tandartsbezoek, nemen die gevoelens vaak over. Zo ontstaat een generatiegebonden angstcultuur die vaak onterecht wordt genegeerd. Kortom, tandartsangst is een serieus en veelvoorkomend probleem dat erkend moet worden.
Wat maakt deze angst zo hardnekkig en herkenbaar?
Waarom blijven zoveel mensen deze angst voelen, zelfs als ze weten dat de tandarts hen wil helpen? Dat heeft te maken met hoe angst in ons brein werkt en de rol van de tandartspraktijk zelf.
- Sensorische prikkels: De hoge piep van de boor, het koude metaal, de geur van desinfectiemiddel – deze prikkels activeren het brein vaak onbewust en triggeren een vecht-of-vlucht-reactie.
- Verwachtingen en controleverlies: Angst groeit vaak door negatieve verwachtingen. Wie al eens pijn heeft gevoeld, verwacht dat ook in de toekomst. Door het openhouden van de mond kan er geen directe communicatie zijn, wat de angst versterkt.
- Sociale schaamte: Mensen schamen zich soms voor hun mondgezondheid of het niet goed onderhouden van hun tanden. Deze schaamte werkt verlammend en kan angst versterken.
- Psychologische factoren: Mensen met een aanleg voor angststoornissen of een laag stressniveau kunnen sneller last krijgen van tandartsangst.
Een praktijkvoorbeeld: Marieke, 34 jaar, vermijdt al jaren haar tandarts omdat ze bang is dat ze te laat is met schoonmaken en dat ze uitgescholden wordt. Ze ervaart een knoop in haar maag zodra ze eraan denkt. Ondanks dat ze weet dat haar angst niet rationeel is, kan ze het gevoel niet onderdrukken. Dit laat zien hoe emotionele factoren sterk meespelen.
Misverstanden en obstakels die de angst voeden
Er zijn veel misverstanden over tandartsangst die het probleem groter maken dan nodig is. Bijvoorbeeld het idee dat het gewoon ‘een kwestie van doorbijten’ is, of dat angst alleen bestaat bij mensen die overdreven gevoelig zijn. Deze onbegrip kan de angst alleen maar versterken en mensen ervan weerhouden om hulp te zoeken.
Een ander veelvoorkomend obstakel is het taboe rond angst. Veel volwassenen schamen zich om toe te geven dat ze bang zijn. Dit zorgt ervoor dat ze geen open gesprek aangaan met hun tandarts, waardoor behandelaars de angst niet kunnen signaleren of er effectief op kunnen inspelen.
Ook is er het probleem dat sommige tandartspraktijken nog niet altijd rekening houden met angstige patiënten. Te snelle, onpersoonlijke behandelingen of het ontbreken van duidelijke uitleg maken het probleem erger. Daarentegen blijkt uit onderzoek dat goede communicatie en empathie angst juist kunnen verminderen.
Wat kunnen we hieraan doen? Ten eerste is het belangrijk angst serieus te nemen en erover te praten. Het kiezen van een tandarts die ervaring heeft met angstige patiënten kan al veel verschil maken. Technieken zoals ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen of zelfs sedatie kunnen helpen de eerste stap te zetten.
Waarom het nu belangrijker is dan ooit om tandartsangst te overwinnen
Met de technologische vooruitgang en de toenemende aandacht voor mentale gezondheid is dit hét moment om tandartsangst uit de taboesfeer te halen. Nieuwe technieken, zoals pijnloze behandeling met laser en virtual reality om af te leiden, bieden hoop voor wie vroeger bang was.
Bovendien groeit het bewustzijn dat mondgezondheid onlosmakelijk verbonden is met algemene gezondheid. Tandproblemen kunnen leiden tot hartziekten, diabetes en zelfs complicaties tijdens de zwangerschap. Het vermijden van de tandarts uit angst kan dus ernstige gevolgen hebben die verder gaan dan een gaatje.
Experts verwachten dat in de komende jaren de integratie van psychologie en mondzorg standaard zal worden. Tandartspraktijken zullen meer trainingen krijgen in angstmanagement en patiëntgerichte zorg. Ook wordt er gewerkt aan apps en digitale tools die helpen om angst te verminderen en patiënten te begeleiden.
